Podczas wieloletnich badań w dziedzinie psychologii prenatalnej, naukowcy doszli do wniosku, że dziecko jeszcze w łonie matki nie jest bytem biernym i niewymaganym. Wszystko wskazuje na to, że fetus aktywnie przygotowuje się do nowego życia poza organizmem matki, rozwijając zdolności sensomotoryczne – takie jak ssanie kciuka czy wykonywanie obrotów – oraz przechodząc przez różnorodne stany emocjonalne.
Za jednym z najbardziej skomplikowanych procesów psychicznych uważane jest myślenie. To, kiedy dokładnie zaczyna ono funkcjonować u dzieci, jest tematem dość spornym wśród specjalistów. Istnieje jednak trzy główne teorie dotyczące tego zagadnienia. Pierwsza z nich zakłada, że myślenie jest determinowane przez język, natomiast druga twierdzi, że to myślenie jest fundamentem dla rozwoju języka – tę ostatnią popierał znany psycholog Jean Piaget. Trzecia teoria, zaproponowana przez Lwa Wygotskiego, mówi o tym, że język i myślenie mają zupełnie różne początki, które z czasem ulegają połączeniu w trakcie rozwoju jednostki.
Jeżeli przyjrzymy się bliżej teorii Piageta, okaże się, że uwzględnia ona aktywne kontakty dziecka z rodzicami lub opiekunami jako główny motor rozwoju jego myślenia. Dziecko, które jest aktywne, ma większe predyspozycje do rozwijania procesu myślowego.
Początkowy etap myślenia u dzieci to myślenie sensomotoryczne, obecne do około 24 miesiąca życia. Na tym etapie, myślenie dziecka jest bezpośrednio związane z konkretymi przedmiotami i zmysłowym doświadczeniem, jakie one dostarczają. Przykładowo, niemowlę w pierwszych miesiącach życia wykorzystuje przedmioty tylko do ćwiczenia swoich odruchów, takich jak ssanie. Po roku życia, dzieci zaczynają badać przedmioty poprzez klepanie ich czy pociąganie za nie. W wieku półtora roku, zdobyte wcześniej doświadczenia pozwalają dziecku na przypuszczenie, że przedmiot nadal istnieje mimo, że nie jest widoczny dla oka.
Kolejnym etapem jest myślenie konkretno-wyobrażeniowe, które charakterystyczne jest dla dzieci w wieku przedszkolnym i trwa mniej więcej od 2. do 7. roku życia. Na tym etapie, dziecko jest w stanie myśleć o konkretnych obiektach za pomocą obrazów wyobrażeniowych, nawet jeśli nie ma bezpośredniego kontaktu wzrokowego czy fizycznego z tym przedmiotem. Do wieku 7 lat, myślenie dziecka nadal skupia się na indywidualnych obiektach oraz ich konkretnej charakterystyce.
Ostatnim etapem jest myślenie słowno-logiczne, które zaczyna się po 6. roku życia i trwa do około 11. roku życia. W tym czasie umysł dziecka organizuje swoje myśli w struktury logiczne, co pozwala mu lepiej przewidywać skutki swoich działań oraz zmiany w sytuacji. Na tym etapie, dzieci zaczynają grupować podobne obiekty oraz dostrzegać logiczne relacje między nimi.